100 WAŻNYCH
DAT I FAKTÓW
Z HISTORII NASZEJ ,,MAŁEJ
OJCZYZNY”
NA 100 – LECIE
ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ NIEPODLEGŁOŚCI
.........................................
,,Mała ojczyzna” – to przestrzeń
stanowiąca najbliższe otoczenie, to teren w promieniu
kilku, kilkunastu kilometrów
,,bliski naszemu sercu”, z którym łączą nas więzi społeczne, gospodarcze, rodzinne, religijne
oraz historia.
....................................
100 DAT NA 100
LAT
- II w. – informacja rzymskiego
geografa Klaudiusza Ptolemeusza o
Calisii – grodzie na ,,bursztynowym szlaku” [ Kalisz najstarszym miastem Polski ? ]
- VII /VIII w. – Ląd znaczącym grodem strzegącym
przeprawy na Warcie [ w
starożytności docierają tu Rzymianie, w średniowieczu Wikingowie ]
- 1139 – wielkopolski
książę Mieszko III Stary
sprowadza do Kalisza
Żydów, chroniących się przed prześladowaniami w
Czechach i Niemczech [ w 1939r. mieszkało tu 27 tys. Żydów, na ogólną liczbę 81 tys.
mieszkańców ]
- 1145 / 1193 –Mieszko Stary
osadza w Lądzie cystersów – zakonników z Altenbergu k. Kolonii
[mnisi zagospodarowują okoliczne tereny, posiadają wiele wsi, np. Gizałki,
Królików]
Pierwsze
informacje o
okolicznych miejscowościach lub ich
lokacje :
- 1136 / 1257 – Pyzdry
- XII w. / 1333 – Królików [ hrabia Piotr Dunin fundatorem pierwszego kościoła ]
- 1250 – Szymanowice [na zjeździe gościł książę Wielkopolski Przemysł I ]
- 1261 / 1407 – Zagórów
-1283 – Gizałki [ ,,Jakub, arcybiskup
gnieźnieński zamienił dziesięciny z Ratynia, Osieczy i Główiewa na dziesięciny
klasztoru lądzkiego z Gizałek i innych włości” ]
- 1294 – Chocz
- 1394 – Grodziec
- pocz. XIV w. – pierwsza informacja o
istnieniu kościoła w Szymanowicach
- 1320-1370 – w Pyzdrach i Lądzie wielokrotnie
gościli królowie Władysław Łokietek i
Kazimierz Wielki
- 1328 – Władysław Łokietek wymienił Czołnochów, potwierdzając posiadłości kościoła lubuskiego
- 1331 – do Pyzdr dociera najazd krzyżacki [ ucieczka królewicza Kazimierza do leśnych odstępów, zemsta Krzyżaków –
obrabowanie i spalenie
miasta ]
- 1383 – przy obleganiu zamku w
Pyzdrach, w trakcie wojny domowej
wielkopolskich rodów, pierwszy raz na
ziemiach polskich użyto broni palnej (armaty)
- pocz. XV w. – wzniesienie niewielkiego murowanego kościoła
w Królikowie [ pozostałością tej budowli są zachowane
do dziś mury
prezbiterium i część nawy ]
- 1551-1553 – cystersi-Niemcy, w
związku z podejrzeniami o szerzenie idei
protestanckich, opuszczają Ląd [ pierwszym
opatem –Polakiem - Jan Wysocki ]
- 1629 – biskup krakowski Andrzej Lipski
h. Grabie wznosi w Choczu kolegiatę pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny
- 1651 – w
dobrach lądzkich ma miejsce największe w dziejach Wielkopolski powstanie
chłopskie; w lasach pod Królikowem założono obóz buntowników liczący
ok. 2000 chłopów [działalność szpiegów Bohdana Chmielnickiego ]
- 1699 - Stanisław Rokossowski nabywa
majątek Nowa Wieś Szymanowska [ spis inwentarza i ludności dla miejscowości: Nowa Wieś, Gizałki, Czołnochów,
folwark Toporów ]
- 1699 – w Nowej Wsi, znajdują się: dwór ,,w blochy postawiony i szkudłami
dębowymi pokryty”, czeladnica, gorzelnia, mielcuch, stajnia, gumno, młyn, sad
pański oraz ,,most wielki do Giżałk dobry”
- 1704 – bitwa pod Pyzdrami [
w trakcie toczących się wojen domowych ,,wojska
Jana Grudzińskiego, stronnika
Leszczyńskiego wpadłszy na pułk Gordona, posiłkujący Augusta II, wycięły 500 ludzi …, wszystko zniszczyły, iż
ni bydła, ni koni pozostało, … pola leżały
pustymi, … zostały tylko woda i
ziemia” ]
- 1706 – obrona zamku w
Grodźcu
przed Szwedami [ obóz kilku
tysięcy żołnierzy szwedzkich stacjonuje pod
Stawiszynem, następuje zniszczenie i wyludnienie Konina i wielu okolicznych miejscowości; ,,bitwa
narodów” pod Kaliszem z udziałem
ok. 50 000 żołnierzy ]
- 1768 – wojska rosyjskie ścigając konfederatów barskich, zdobywają
i palą doszczętnie Pyzdry, zburzony
zostaje zamek w Wyszynie k. Konina
- 1763-1804 – rozbudowa kościoła w Królikowie [
dobudowa nawy z chórem, zakrystii, nowe
sklepienie i polichromia ]
Lokacje
miejscowości olęderskich w drugiej połowie XVIII wieku:
– 1770 / 1787 – Białobłoty [ starosta ostrzeszowski Franciszek hrabia Stadnicki
sprowadza kolonistów - olędrów z terenów Śląska i Pomorza – Polaków i Niemców ]
- 1784 - Orliny (Orlina Duża i Orlina
Mała ) [ założycielem wsi Franciszek
hrabia Stadnicki ]
- 1789 - Kolonia Obory [ założycielami
wsi Jan i Marianna
Sęp - Szarzyńscy ]
- p.1793 - Świerczyna
- p.1793 - Studzianka - [ był tu folwark szlachecki Jana Glińskiego ]
- ok. 1800 - Kolonia Ostrowska
- ok.1785 – w Orlinie Dużej założona
zostaje szkoła dla olędrów
- 1793 – Wielkopolska dostaje
się pod zabór
pruski
- ok.1795 – w Kolonii Obory założony
zostaje kantorat, cmentarz, szkoła dla
olędrów, funkcjonuje Sąd Patrymonialny
- 1796 – ustanowienie parafii
ewangelickiej w Grodźcu [ akt
podpisują Franciszek hrabia Stadnicki oraz ewangeliccy przedstawiciele wsi: Borowiec,
Białobłoty, Orliny, Konary, Grądy, Wielołęka ], [
pierwszy mały kościół w stylu muru
pruskiego wybudowano w 1803r. ]
- ok.1800 – w Białobłotach założony
zostaje kantorat i cmentarz ewangelicki [ przez 150 lat funkcjonowania cmentarza,
pochowanych zostało ok. 4000 osób, z czego połowa to dzieci ]
- 1809 – w trakcie wojny Księstwa Warszawskiego z Austrią, oddziały jazdy austriackiej i węgierskiej docierają do Pyzdr
i Słupcy
- 1812 – tzw. szlakiem napoleońskim,
przez nasze okolice, na wschód – na Moskwę, maszerują oddziały francuskie i sprzymierzonych
- 1815 (w praktyce
1817) – po klęsce Napoleona, w
wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego, Prosna staje się graniczną rzeką między Rosją a Prusami / Niemcami ( pomiędzy Królestwem
Kongresowym a Wielkim Księstwem Poznańskim) na prawie 100 lat; [
Białobłoty i okolice dostają się pod
zabór rosyjski / następuje zmiana granic parafii Szymanowice ]
-
1820 – władze kościelne
rozważają likwidację parafii Szymanowice [ plan zaniechano, dzięki
przyłączeniu nowych wsi i zwiększeniu
liczby parafian ]
- ok.1830 –1980 – w Białobłotach,
Orlinie Dużej, Dziewiniu Dużym zamieszkują i pracują rodziny
garncarskie Dzieciątkowskich,
Adamczewskich, Strzyżykowskich, Matuszewskich, Czajczyńskich, Popławskich [ jeden
z przysiółków Białobłot zyskuje nazwę
Garncarski Kąt ]
- 1831 - pożar drewnianego kościoła w
Szymanowicach [ przez
następne 50 lat msze
odprawiane były w zabudowaniach dworskich ]
- ok.1840 – powstanie pierwszej szkoły elementarnej w Białobłotach
- 1840-1864 – rozbudowa kościoła w Królikowie [
dobudowanie kaplicy południowej i północnej, przedsionka i dzwonnicy ]
- 1843 – hrabia z ,,poznańskiego”
Edward Raczyński określa Chocz, jako: ,,miasteczko
nikczemne w okolicy piaszczystej, nad rzeką nie spławną Prosną, żadnem ważniejszem zdarzeniem nie wsławione”
- 1846-1866 – budowa nowego
kościoła ewangelickiego w Grodźcu
[ największy
wkład finansowy wnoszą ewangeliccy mieszkańcy Białobłot ]
- 1862 – w dobrach hrabiny Wirginii Bielińskiej z Grodźca założony zostaje Dziewiń
- 1863 – w związku z
powstaniem styczniowym, na przygranicznych obszarach Puszczy Pyzdrskiej, dochodzi do szeregu
starć zbrojnych z Moskalami:
bitwa pod Pyzdrami, potyczki pod
Choczem, Zagórowem, Grodźcem, Rychwałem, w rejonie Ciświcy, Borowca, Lipic i Rudy Wieczyńskiej
- 1864 – na konińskich błoniach
Rosjanie dokonują egzekucji ojca
Maksymiliana Tarejwy – kapelana powstańców
styczniowych [ brutalne przesłuchania powstańców w konińskim areszcie, zesłania na Syberię ]
- 1870 – hrabina Wirginia
Bielińska sprzedaje 1200 ha lasów
kaliskiemu bankierowi Żydowi Jakubowi
Mamrotowi [ powstaje
osada leśna Biała
Królikowska, leśnictwo, druga osada
– Melanówek ]
- 1872 – hrabia Mieczysław
Kwilecki nabywa rozległe dobra grodzieckie [
wraz z
lasami obejmowały 8660
mórg ziemi ]
- 1882 – wybudowanie w
Szymanowicach kościoła murowanego
- 1890 – Białobłoty liczą 1314 mieszkańców ( 146 zabudowań ), Kolonia Obory 903 osoby [ Gminę
Grodziec zamieszkuje 6200 osób, w tym 4700 kolonistów niemieckich, Gminę
Szymanowice 4509 osób, w tym 1410 Niemców ]
- sierpień 1914 – na ziemiach
polskich rozpoczyna się I wojna
światowa, Niemcy bombardują i w znacznym
stopniu niszczą przygraniczny Kalisz
- listopad 1918 – akcja ,,Barka” w Zagórowie – członkowie POW
zatapiają na Warcie barkę
wywożącą zarekwirowaną żywność
do Niemiec – ginie jeden z
Niemców
- listopad 1918 – tereny
Wielkopolski leżące na
wschód od Prosny odzyskują
niepodległość
- 1919-1920 – ochotnicy z Gminy
Szymanowice i Gminy Grodziec uczestniczą
w
wojnie z bolszewikami
[ tablica poległych na
murze kościoła w Szymanowicach ]
- 1921 – w Białobłotach powstaje druga
obok ,,ewangelickiej” szkoła powszechna (4 oddziałowa)
- 1921 – powstaje szkoła
powszechna w Kolonii
Ostrowskiej [ od 1957 – z siedzibą
w Kolonii Obory ]
- 1924 – pobudowanie nowego
domu modlitwy dla
ewangelików w Orlinie Dużej
- 1932 – likwidacja powiatu słupeckiego
– tereny między Gizałkami a Białobłotami
wchodzą w skład
powiatu konińskiego
- 1934 – w Białobłotach urodził się Marian Cezary
Abramowicz – poeta [
zmarł w 1997 ]
- 1936 – antysemickie
zajścia w Zagórowie
- 1937 – przeniesienie powiatu konińskiego z
województwa łódzkiego do
poznańskiego
- 1937-1938 – wybudowanie ,,kościółka” w
Świerczynie
- 1938 – liczba zabudowań okolicznych
miejscowości wynosi: Białobłoty -173, Grodziec -164, Królików-130, Kolonia Obory -111, Orlina Duża -79,
Tomice-68, Gizałki-65, Świerczyna-40, Czołnochów-39, Dziewiń Duży -36, Kolonia Ostrowska -31, Orlina Mała -31, Szymanowice-30, Studzianka -22, Wronów -20, Nowa Wieś -14
- wrzesień
1939 – początek okupacji hitlerowskiej [,,Kraj
Warty” staje się częścią III Rzeszy Niemieckiej
]
-
listopad 1939 – hitlerowcy mordują w Koninie 56 znaczących mieszkańców powiatu konińskiego, w tym hrabiego Stanisława Kwileckiego z Grodźca
- listopad 1939 – egzekucja 10 Polaków w lesie pod Grabiną (w tym 6 z POW) , [ zemsta Niemców
za udział w 1918r. w
akcji ,,Barka”]
- 1940-1941 –w Grodźcu, Rzgowie, Zagórowie funkcjonują getta
dla Żydów [
wymordowanie przez hitlerowców większości mieszkańców żydowskich z powiatu
konińskiego; miejscem największych zbrodni
Kazimierz Biskupi k. Konina ]
- 1942-1943 – budowa przez Niemców
kolei wąskotorowej na
odcinku Robaków – Grabina [ 1946-1947
– dokończenie torowiska na odcinku Grabina - Zagórów, 1992 –
likwidacja kolei wąskotorowej
Witaszyce – Zagórów ]
- sierpień 1944 - luty 1945 - w regionie działają sowieckie grupy
wywiadowcze pod dowództwem ,,Skarżyńskiego”, ,,Kozubowskiego”,
,,Iljaszewicza”, Gorczakowa [ 1987 –
odsłonięcie pomnika ,,pamięci” na
placu przed Szkołą
Podstawową w Białobłotach ]
- styczeń 1945 – niemiecki mord na podejrzanej o współpracę z sowieckimi
zwiadowcami rodzinie Stuczyńskich ze Strugi k. Rzgowa [ śmierć
6 osób]
- styczeń 1945 – wkroczenie wojsk sowieckich do Białobłot i okolicznych miejscowości [ wcześniejsza ucieczka większości kolonistów niemieckich ]
- zima/wiosna 1945 - w Białobłotach funkcjonuje posterunek sowieckich partyzantów, a następnie
posterunek milicji
- listopad 1945 – do Białobłot przybywają pierwsi po wojnie nauczyciele:
Maria i Ignacy Stremlichowie ze Lwowa; rozpoczyna
działalność szkoła podstawowa
- 1945-1948 – w regionie działają żołnierze ,,wyklęci – niezłomni” pod
dowództwem ,,Groźnego”, ,,Dzielnego”,
,,Orlika” , ,,Lisa” i innych
[ rozbrajanie posterunków MO w Szymanowicach, Choczu, Grodźcu; zajęcie
Pyzdr; potyczki zbrojne z
oddziałami MO, UB, KBW, NKWD, m.in.
pod Łukomiem, Zaguźnicą, Ciświcą,
Białobłotami (1 milicjant zabity, 12 milicjantów rozbrojonych), Kaźmierką, Kościelcem ( 7 ,,niezłomnych” zabitych, 19
ujętych – ich los nieznany ) ]
- 1946 – powstanie OSP
Białobłoty
- 1948 - Gmina Szymanowice zostaje przyłączona do
powiatu jarocińskiego
- 1949 –utworzenie poczty w Orlinie
Dużej [1973 – przeniesienie poczty do Orliny Małej ]
- 1949/1950 – akcja likwidacji
analfabetyzmu wśród dorosłych [ np. w obrębie szkolnym Białobłoty
na kursy uczęszczało 101 osób ,
w Królikowie -38 ]
- 1954 - ponowne powołanie Nadleśnictwa Biała Królikowska
- 1955 –1971 – funkcjonuje Gromada Białobłoty, w skład której wchodzą : Białobłoty, Orlina Mała, Dziewiń
Duży ( z byłej Gminy Grodziec) oraz
Orlina Duża ( z Gminy Rzgów) ; [
przewodniczącymi GRN: Kazimierz
Perczyński, Roman Łuczak, Teofil Wesołowski ]
- 1955 - próba założenia w
Gromadzie Białobłoty ,,kołchozu”
- 1956 – Gromada Białobłoty przeniesiona zostaje z powiatu konińskiego do
utworzonego ponownie i w nowych
granicach powiatu pleszewskiego
- 1960 -1964 – budowa ważnej drogi
asfaltowej - trasa Konin –
Jarocin
- 1960 – Gizałki stają się
siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej - początek
błyskotliwego rozwoju tej wsi
- 1963 -1966 – budowa remizy
strażackiej w Orlinie Małej
- 1964 – powstaje szkoła
filialna w Dziewiniu Dużym (4 oddziałowa)
- 1964 – wybudowanie w Białobłotach
sklepu gromadzkiego
- czerwiec 1965 – otwarcie ,,nowej
szkoły” w Białobłotach, tzw. tysiąclatki
- lipiec 1965 – w Gromadzie Białobłoty
ląduje samolot z Owidijem Gorczakowem – byłym sowieckim dowódcą partyzanckim
z czasów II wojny światowej
- 1966 – rok czynów społecznych w
związku z 1000-leciem państwa polskiego [
w Gromadzie Białobłoty wartość czynów
wynosiła: 1.011.700 zł ]
- 1967 – utworzenie zespołu
pieśni i tańca
,,Białobłoty” [ prowadzącymi : Stanisław Hyżak, Marian
Cezary Abramowicz ]
- 1968 – PZPR w Gromadzie Białobłoty liczy
78 członków i 6 kandydatów, skupionych w podstawowych organizacjach
partyjnych Białobłot, Orliny
Dużej, Orliny Małej, Dziewinia Dużego, Nadleśnictwa Biała Królikowska [w
Białobłotach funkcjonuje również Samodzielna Placówka ORMO]
- 1968 - 1969 – elektryfikacja Gromady
Białobłoty
- 1972 – likwidacja Gromady Białobłoty
i przeniesienie miejscowości wchodzących w jej skład do
Gromady Gizałki
- 1973 – utworzenie Gminy Gizałki
- 1974 – Szkoła Podstawowa w
Białobłotach zatrudnia 11 nauczycieli
i 4 na
filiach, w obwodzie szkolnym do klas
1- 8 uczęszcza w sumie 307 uczniów
https://www.facebook.com/boguslawskijacek/videos/2740097032981362/
OdpowiedzUsuńhttps://www.facebook.com/100015459733891/videos/318622241996431/
OdpowiedzUsuńhttps://cyfrowa.tvp.pl/video/ludzie-i-ich-historie,ostatni-na-bialoblotach-garncarz,59240126
OdpowiedzUsuń