100 DAT NA 100 LAT

100   WAŻNYCH   DAT   I   FAKTÓW

Z   HISTORII   NASZEJ  ,,MAŁEJ  OJCZYZNY”

NA  100 – LECIE

ODZYSKANIA   PRZEZ   POLSKĘ   NIEPODLEGŁOŚCI 

 .........................................

,,Mała ojczyzna” – to  przestrzeń stanowiąca  najbliższe  otoczenie, to teren  w promieniu  kilku, kilkunastu  kilometrów ,,bliski naszemu sercu”, z którym  łączą  nas  więzi  społeczne,  gospodarcze,  rodzinne,  religijne  oraz  historia.

.................................... 

100  DAT  NA  100 LAT

- II w. – informacja  rzymskiego  geografa  Klaudiusza Ptolemeusza o Calisii – grodzie  na  ,,bursztynowym  szlaku”  [ Kalisz  najstarszym miastem Polski ? ]

- VII /VIII w. – Ląd  znaczącym grodem  strzegącym  przeprawy  na  Warcie  [ w starożytności docierają  tu  Rzymianie, w średniowieczu Wikingowie ]

- 1139 – wielkopolski książę Mieszko III  Stary  sprowadza  do  Kalisza  Żydów, chroniących się przed prześladowaniami w Czechach i Niemczech  [ w 1939r. mieszkało  tu 27 tys. Żydów, na ogólną liczbę 81 tys. mieszkańców ]

- 1145 / 1193  –Mieszko Stary  osadza  w Lądzie  cystersów – zakonników  z  Altenbergu  k. Kolonii  [mnisi  zagospodarowują okoliczne  tereny, posiadają wiele wsi, np. Gizałki, Królików]

 Pierwsze  informacje  o  okolicznych  miejscowościach  lub  ich  lokacje :

- 1136 / 1257  – Pyzdry

- XII w. / 1333  – Królików    [ hrabia  Piotr Dunin fundatorem pierwszego  kościoła ]

- 1250  – Szymanowice  [na  zjeździe gościł  książę Wielkopolski Przemysł I ]

- 1261 / 1407  – Zagórów

-1283 – Gizałki  [ ,,Jakub, arcybiskup gnieźnieński zamienił dziesięciny z Ratynia, Osieczy i Główiewa na dziesięciny klasztoru lądzkiego z Gizałek i innych włości” ]

- 1294 – Chocz

- 1394 – Grodziec

- pocz. XIV w. – pierwsza  informacja o  istnieniu  kościoła w  Szymanowicach 

- 1320-1370 – w Pyzdrach i Lądzie wielokrotnie gościli królowie Władysław Łokietek  i Kazimierz Wielki

- 1328 – Władysław  Łokietek  wymienił  Czołnochów,  potwierdzając posiadłości kościoła lubuskiego

- 1331 – do Pyzdr dociera najazd  krzyżacki  [ ucieczka królewicza Kazimierza  do leśnych odstępów, zemsta Krzyżaków – obrabowanie  i  spalenie  miasta ]

- 1383 – przy obleganiu zamku w Pyzdrach, w trakcie wojny domowej  wielkopolskich  rodów,              pierwszy  raz  na ziemiach polskich użyto broni palnej (armaty)  

- pocz. XV w.  – wzniesienie niewielkiego murowanego kościoła w Królikowie  [ pozostałością tej budowli  są zachowane  do  dziś  mury  prezbiterium i część nawy ]

- 1551-1553 – cystersi-Niemcy, w związku z  podejrzeniami o szerzenie  idei  protestanckich, opuszczają Ląd   [ pierwszym  opatem –Polakiem - Jan Wysocki ]

- 1629 – biskup krakowski Andrzej Lipski h. Grabie wznosi w Choczu  kolegiatę  pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny

- 1651 –  w  dobrach   lądzkich   ma  miejsce  największe w dziejach Wielkopolski  powstanie  chłopskie;  w lasach pod  Królikowem założono obóz buntowników liczący ok. 2000 chłopów  [działalność  szpiegów  Bohdana  Chmielnickiego ] 

- 1699 - Stanisław Rokossowski nabywa majątek Nowa Wieś Szymanowska  [ spis inwentarza i ludności dla  miejscowości: Nowa Wieś, Gizałki, Czołnochów, folwark Toporów ]

- 1699 – w Nowej Wsi, znajdują się: dwór ,,w blochy postawiony i szkudłami dębowymi pokryty”, czeladnica, gorzelnia, mielcuch, stajnia, gumno, młyn, sad pański  oraz  ,,most wielki do Giżałk   dobry”

- 1704 – bitwa pod  Pyzdrami [ w trakcie toczących się wojen domowych  ,,wojska  Jana Grudzińskiego, stronnika Leszczyńskiego wpadłszy na pułk Gordona, posiłkujący Augusta II,  wycięły 500 ludzi …, wszystko zniszczyły, iż ni  bydła, ni koni pozostało, … pola  leżały  pustymi, … zostały tylko  woda  i  ziemia” ]

- 1706 – obrona  zamku  w  Grodźcu  przed  Szwedami  [ obóz kilku tysięcy żołnierzy szwedzkich stacjonuje  pod  Stawiszynem, następuje zniszczenie i wyludnienie  Konina i wielu okolicznych miejscowości;  ,,bitwa  narodów”  pod  Kaliszem  z  udziałem ok. 50 000 żołnierzy ]

- 1768 – wojska  rosyjskie ścigając konfederatów  barskich,  zdobywają  i palą doszczętnie Pyzdry, zburzony  zostaje  zamek w Wyszynie k. Konina

- 1763-1804  – rozbudowa  kościoła w Królikowie  [ dobudowa  nawy z chórem, zakrystii, nowe sklepienie i polichromia ]

Lokacje  miejscowości  olęderskich  w drugiej połowie  XVIII wieku:

– 1770 / 1787 – Białobłoty  [ starosta  ostrzeszowski Franciszek hrabia Stadnicki sprowadza  kolonistów - olędrów z  terenów Śląska i Pomorza – Polaków i Niemców ]

- 1784 - Orliny (Orlina Duża i Orlina Mała )  [ założycielem wsi  Franciszek hrabia Stadnicki ]

- 1789 - Kolonia Obory  [ założycielami wsi  Jan  i  Marianna  Sęp - Szarzyńscy ]

- p.1793 - Świerczyna

- p.1793 - Studzianka -  [ był tu folwark szlachecki Jana Glińskiego ]

- ok. 1800 - Kolonia Ostrowska

- ok.1785 – w Orlinie Dużej założona zostaje szkoła dla olędrów

- 1793 – Wielkopolska  dostaje  się  pod  zabór  pruski

- ok.1795 – w Kolonii Obory założony zostaje  kantorat, cmentarz, szkoła dla olędrów, funkcjonuje Sąd Patrymonialny

- 1796 – ustanowienie parafii ewangelickiej w Grodźcu   [ akt podpisują Franciszek hrabia Stadnicki oraz ewangeliccy przedstawiciele wsi: Borowiec, Białobłoty, Orliny, Konary, Grądy, Wielołęka ],          [ pierwszy mały  kościół w stylu muru pruskiego wybudowano w 1803r. ]

- ok.1800 – w Białobłotach założony zostaje kantorat  i cmentarz  ewangelicki  [ przez 150 lat  funkcjonowania  cmentarza,  pochowanych  zostało  ok. 4000 osób, z czego  połowa to dzieci ]

- 1809 – w  trakcie wojny Księstwa Warszawskiego z  Austrią, oddziały  jazdy austriackiej i węgierskiej  docierają  do  Pyzdr  i  Słupcy

- 1812 – tzw. szlakiem napoleońskim, przez  nasze okolice, na wschód –  na  Moskwę,  maszerują oddziały francuskie  i sprzymierzonych

- 1815  (w praktyce 1817) – po  klęsce Napoleona, w wyniku  postanowień  Kongresu Wiedeńskiego, Prosna staje się  graniczną  rzeką między Rosją  a Prusami / Niemcami  ( pomiędzy Królestwem Kongresowym  a  Wielkim Księstwem Poznańskim)  na  prawie 100 lat;  [ Białobłoty i okolice dostają się  pod zabór rosyjski  / następuje  zmiana granic parafii  Szymanowice ]

- 1820 – władze  kościelne rozważają  likwidację  parafii Szymanowice  [ plan zaniechano, dzięki przyłączeniu nowych  wsi  i  zwiększeniu liczby parafian ]

- ok.1830 –1980 – w Białobłotach, Orlinie Dużej, Dziewiniu Dużym  zamieszkują i pracują  rodziny  garncarskie  Dzieciątkowskich, Adamczewskich, Strzyżykowskich, Matuszewskich, Czajczyńskich, Popławskich  [ jeden z przysiółków  Białobłot zyskuje nazwę Garncarski Kąt ]

- 1831 - pożar drewnianego kościoła w Szymanowicach   [ przez następne 50  lat  msze  odprawiane były w zabudowaniach dworskich ]

- ok.1840 – powstanie  pierwszej szkoły  elementarnej w  Białobłotach

- 1840-1864  – rozbudowa  kościoła w Królikowie  [ dobudowanie kaplicy południowej i północnej, przedsionka i dzwonnicy ]

- 1843 – hrabia z ,,poznańskiego” Edward Raczyński  określa Chocz,  jako: ,,miasteczko nikczemne w okolicy piaszczystej, nad rzeką nie spławną Prosną, żadnem  ważniejszem  zdarzeniem nie  wsławione”

- 1846-1866 – budowa  nowego  kościoła  ewangelickiego w Grodźcu   [ największy  wkład  finansowy wnoszą  ewangeliccy mieszkańcy  Białobłot ]

- 1862 – w dobrach  hrabiny Wirginii Bielińskiej z Grodźca  założony zostaje Dziewiń

- 1863 – w  związku z  powstaniem  styczniowym, na  przygranicznych obszarach  Puszczy Pyzdrskiej, dochodzi do  szeregu  starć  zbrojnych z Moskalami: bitwa  pod  Pyzdrami, potyczki  pod  Choczem, Zagórowem, Grodźcem, Rychwałem, w  rejonie Ciświcy, Borowca, Lipic i  Rudy Wieczyńskiej

- 1864 – na konińskich błoniach Rosjanie dokonują  egzekucji ojca Maksymiliana Tarejwy –  kapelana  powstańców  styczniowych  [ brutalne przesłuchania powstańców w konińskim areszcie, zesłania  na Syberię ] 

- 1870 – hrabina  Wirginia  Bielińska sprzedaje 1200 ha  lasów kaliskiemu  bankierowi  Żydowi  Jakubowi  Mamrotowi  [ powstaje  osada  leśna  Biała  Królikowska,  leśnictwo,  druga  osada – Melanówek  ]

- 1872 – hrabia Mieczysław Kwilecki  nabywa  rozległe dobra  grodzieckie  [ wraz  z  lasami  obejmowały  8660  mórg  ziemi ]

- 1882 – wybudowanie  w  Szymanowicach  kościoła  murowanego

- 1890 – Białobłoty  liczą  1314  mieszkańców ( 146 zabudowań ), Kolonia Obory 903 osoby            [ Gminę Grodziec zamieszkuje 6200 osób, w tym 4700 kolonistów niemieckich, Gminę Szymanowice 4509 osób, w tym 1410 Niemców ]

- sierpień 1914 – na  ziemiach  polskich  rozpoczyna się I wojna światowa, Niemcy bombardują  i w  znacznym  stopniu  niszczą  przygraniczny Kalisz

- listopad 1918 – akcja ,,Barka” w  Zagórowie – członkowie  POW  zatapiają  na Warcie  barkę  wywożącą  zarekwirowaną  żywność  do  Niemiec – ginie  jeden z  Niemców

- listopad 1918  – tereny  Wielkopolski  leżące  na  wschód  od  Prosny  odzyskują  niepodległość

- 1919-1920 – ochotnicy z Gminy Szymanowice i Gminy Grodziec  uczestniczą  w  wojnie  z  bolszewikami  [ tablica  poległych na  murze  kościoła w Szymanowicach ]

- 1921 – w Białobłotach powstaje  druga  obok ,,ewangelickiej”  szkoła  powszechna (4 oddziałowa)

- 1921 – powstaje  szkoła  powszechna  w Kolonii Ostrowskiej  [ od  1957 – z  siedzibą  w  Kolonii Obory ]

- 1924 – pobudowanie  nowego  domu  modlitwy  dla  ewangelików  w  Orlinie Dużej

- 1932 – likwidacja powiatu słupeckiego – tereny między Gizałkami a Białobłotami  wchodzą  w  skład  powiatu  konińskiego

- 1934  – w Białobłotach urodził się Marian Cezary Abramowicz – poeta   [ zmarł  w 1997 ]

- 1936  – antysemickie  zajścia  w Zagórowie

- 1937 – przeniesienie powiatu  konińskiego z  województwa  łódzkiego  do  poznańskiego

- 1937-1938 – wybudowanie ,,kościółka” w Świerczynie

- 1938 – liczba zabudowań  okolicznych  miejscowości  wynosi:  Białobłoty -173,  Grodziec -164,  Królików-130,  Kolonia Obory -111, Orlina Duża -79, Tomice-68,  Gizałki-65,  Świerczyna-40,  Czołnochów-39,  Dziewiń Duży -36,  Kolonia Ostrowska -31,  Orlina Mała -31,  Szymanowice-30,  Studzianka -22, Wronów -20,  Nowa Wieś -14

-  wrzesień 1939 – początek okupacji hitlerowskiej  [,,Kraj Warty” staje się częścią  III Rzeszy Niemieckiej ]

-  listopad 1939 – hitlerowcy mordują w Koninie 56 znaczących  mieszkańców powiatu  konińskiego, w tym  hrabiego Stanisława Kwileckiego z Grodźca

-  listopad 1939 – egzekucja 10  Polaków w lesie pod  Grabiną (w tym 6 z  POW) ,  [ zemsta  Niemców  za  udział  w 1918r.  w  akcji  ,,Barka”]

- 1940-1941 –w  Grodźcu, Rzgowie, Zagórowie  funkcjonują  getta  dla  Żydów  [ wymordowanie  przez hitlerowców większości  mieszkańców  żydowskich  z  powiatu konińskiego; miejscem największych  zbrodni  Kazimierz Biskupi k. Konina ]

- 1942-1943 – budowa  przez Niemców  kolei  wąskotorowej  na  odcinku  Robaków – Grabina               [ 1946-1947 – dokończenie torowiska  na  odcinku Grabina - Zagórów, 1992 – likwidacja  kolei  wąskotorowej  Witaszyce – Zagórów  ]

- sierpień 1944 - luty 1945  - w  regionie działają sowieckie  grupy  wywiadowcze  pod  dowództwem ,,Skarżyńskiego”, ,,Kozubowskiego”, ,,Iljaszewicza”, Gorczakowa   [ 1987 – odsłonięcie  pomnika  ,,pamięci”  na  placu  przed  Szkołą  Podstawową  w  Białobłotach ]

- styczeń 1945 – niemiecki mord  na  podejrzanej o współpracę z sowieckimi zwiadowcami  rodzinie  Stuczyńskich  ze  Strugi  k. Rzgowa  [ śmierć 6 osób]

- styczeń 1945  – wkroczenie wojsk sowieckich do  Białobłot i okolicznych  miejscowości [ wcześniejsza  ucieczka  większości kolonistów niemieckich ]

- zima/wiosna 1945 -  w Białobłotach  funkcjonuje posterunek  sowieckich  partyzantów, a  następnie  posterunek milicji

- listopad 1945 – do Białobłot  przybywają pierwsi po wojnie nauczyciele: Maria i Ignacy Stremlichowie ze Lwowa;  rozpoczyna działalność szkoła podstawowa

- 1945-1948 – w  regionie działają  żołnierze ,,wyklęci – niezłomni”  pod  dowództwem  ,,Groźnego”, ,,Dzielnego”, ,,Orlika” , ,,Lisa”  i  innych   [ rozbrajanie posterunków MO w Szymanowicach, Choczu, Grodźcu; zajęcie Pyzdr;  potyczki  zbrojne z  oddziałami  MO, UB, KBW, NKWD,  m.in.  pod  Łukomiem, Zaguźnicą, Ciświcą, Białobłotami (1 milicjant zabity, 12 milicjantów rozbrojonych), Kaźmierką,  Kościelcem ( 7 ,,niezłomnych” zabitych, 19 ujętych – ich  los nieznany ) ]  

- 1946 – powstanie  OSP  Białobłoty

- 1948 - Gmina Szymanowice zostaje  przyłączona do  powiatu  jarocińskiego

- 1949 –utworzenie poczty w Orlinie Dużej  [1973 – przeniesienie  poczty do  Orliny Małej ]

- 1949/1950 – akcja likwidacji analfabetyzmu wśród dorosłych  [ np. w obrębie szkolnym  Białobłoty  na  kursy uczęszczało 101 osób , w  Królikowie -38 ]

- 1954  - ponowne  powołanie Nadleśnictwa  Biała Królikowska

- 1955 –1971 – funkcjonuje Gromada  Białobłoty, w skład której  wchodzą : Białobłoty, Orlina Mała, Dziewiń Duży ( z byłej Gminy Grodziec) oraz Orlina Duża ( z Gminy Rzgów) ;  [ przewodniczącymi GRN:  Kazimierz Perczyński,  Roman Łuczak,  Teofil Wesołowski ]

- 1955 - próba  założenia w  Gromadzie  Białobłoty ,,kołchozu”

- 1956 – Gromada Białobłoty  przeniesiona zostaje z  powiatu  konińskiego do  utworzonego  ponownie  i  w  nowych  granicach  powiatu pleszewskiego

- 1960 -1964 – budowa ważnej  drogi  asfaltowej - trasa  Konin – Jarocin

- 1960 – Gizałki  stają  się  siedzibą  Gromadzkiej  Rady Narodowej -  początek  błyskotliwego     rozwoju  tej  wsi

- 1963 -1966 – budowa  remizy  strażackiej w Orlinie Małej

- 1964 – powstaje  szkoła  filialna  w  Dziewiniu Dużym (4 oddziałowa)

- 1964 – wybudowanie w Białobłotach sklepu gromadzkiego

- czerwiec 1965 – otwarcie ,,nowej szkoły” w Białobłotach,  tzw. tysiąclatki

- lipiec 1965 – w Gromadzie Białobłoty ląduje  samolot z Owidijem  Gorczakowem – byłym sowieckim dowódcą  partyzanckim  z czasów II wojny światowej

- 1966 – rok czynów społecznych w związku z 1000-leciem państwa polskiego [ w Gromadzie Białobłoty wartość czynów  wynosiła: 1.011.700 zł ]

- 1967 – utworzenie  zespołu  pieśni  i  tańca  ,,Białobłoty”  [ prowadzącymi : Stanisław Hyżak,   Marian Cezary Abramowicz ]

- 1968 – PZPR w Gromadzie Białobłoty liczy 78 członków i 6 kandydatów, skupionych w podstawowych  organizacjach  partyjnych  Białobłot, Orliny Dużej, Orliny Małej, Dziewinia Dużego, Nadleśnictwa Biała Królikowska  [w Białobłotach  funkcjonuje również  Samodzielna Placówka ORMO]

- 1968 - 1969 – elektryfikacja Gromady Białobłoty

- 1972 – likwidacja Gromady Białobłoty i przeniesienie miejscowości wchodzących w jej skład  do  Gromady Gizałki

- 1973 – utworzenie  Gminy Gizałki

- 1974 – Szkoła Podstawowa w Białobłotach  zatrudnia  11 nauczycieli  i  4  na  filiach, w  obwodzie  szkolnym  do  klas 1- 8  uczęszcza w sumie  307 uczniów